سیر تا پیاز بودجه ۱۴۰۱ شرکت‌های دولتی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بودجه پیشنهادی شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی دولت برای سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۲۱۱۲ هزار و ۴۶۵ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که نسبت به بودجه سال جاری ۷۴.۳ درصد رشد دارد.

از این میزان، ۱۵۳۸ هزار و ۵۸۳ میلیارد تومان درآمد پیش بینی شده است. این شرکت‌ها و بانک و موسسات ۱۱۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی و سایر وام‌های داخلی دریافت خواهند کرد.

جالب است بدانید سهم مالیات شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی دولتی ۱۱ هزار و ۱۷۱ میلیارد تومان پیش بینی شده که به نسبت درآمدشان سهم ۰.۷ درصدی دارد که بسیار قابل تامل و شگفت انگیز است. حتی در صورتی که ۵۰ درصد سود ویژه و سود سهام را نیز به رقم مالیات اضافه کنیم بازهم سهم این سه ردیف به نسبت درآمدهایشان ۲.۲ درصد می‌شود.

به چه چیزی شرکت دولتی می‌گویند؟

در ماده ۴ قانون محاسبات عمومی شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود و یا به حکم قانون و یا دادگاه صالح ملی شده و یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از ۵۰ درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد.

هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری شرکتهای دولتی ایجاد شود، مادامی که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکتهای دولتی است، شرکت دولتی تلقی می‌شود.

چند نوع شرکت دولتی وجود دارد؟

براین اساس سه نوع شرکت دولتی وجود دارد.

۱- شرکتی که با اجازه قانون تشکیل شود و بالاتر از ۵۰ درصد سرمایه‌اش متعلق به دولت است. یعنی بیش از ۵۰ درصد سرمایه متعلق به دولت است که این سرمایه، باید توسط وزارتخانه یا مؤسسه دولتی تأمین شده باشد.

۲- هر شرکت تجاری که بیش از ۵۰ درصد سرمایه آن متعلق به شرکت یا شرکتهای دولتی باشد. برای مثال، سازمان گسترش و نوسازی ایران اصطلاحاً یک شرکت دولتی نسل اولی است و سرمایه آن متعلق به دولت است.

مثلا اگر سازمان گسترش، شرکت ماشین سازی اراک را تأسیس کرد و شرکت ماشین سازی اراک نیز شرکت صدرا را تأسیس کرد، تا زمانی که بیش از ۵۰ درصد سرمایه دو شرکت ماشین سازی اراک شرکت نسل دومی و صدرا شرکت نسل سومی متعلق به شرکت دولتی باشد، این شرکتها دولتی محسوب می‌شوند.

۳- یکی دیگر از انواع شرکتهای دولتی که عموماً بعد از انقلاب برای دولت مطرح بود و در قانون محاسبات عمومی آورده شد، شرکتهایی بودند که به حکم قانون و یا دادگاه صالح، ملی یا مصادره شد و به عنوان شرکت دولتی شناخته می‌شوند و بیش از ۵۰ درصد سرمایه آنها متعلق به دولت است. از مصادیق این شرکتها، بانکها هستند که بعد از انقلاب ملی شده و در اساسنامه‌شان شرکت دولتی تلقی شدند.

۵۰ درصد سود ویژه چیست؟

بر اساس بند ج ماده ۲۸ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) شرکتهای دولتی و بانکهای موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری که در بودجه کل کشور برای آنها سود ویژه پیش بینی شده است، مکلفند حداقل پنجاه درصد ۵۰% سود پیش بینی شده را هر سال با سازوکار ماده ۴ قانون مذکور به حساب درآمد عمومی واریز نمایند.

بودجه شرکت‌های دولتی

بودجه کل پیشنهادی شرکت‌های دولتی برای سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۳۷ درصد، درآمد ۳۷.۱ درصد، هزینه‌ها ۳۸.۲ درصد، مالیات ۶۳.۲ درصد و ۵۰ درصد سود ویژه ۷۰.۲ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد یافته است.

بودجه بانک‌های دولتی

بودجه کل پیشنهادی بانک‌های دولتی برای سال آینده ۲۲ درصد، درآمد ۲۵.۷ درصد هزینه‌ها ۲۱.۶ درصد، مالیات ۴.۵ درصد و ۵۰ درصد سود ویژه نیز ۴.۵ درصد نسبت به ارقام سال جاری رشد دارد.

بودجه موسسات

همچنین بودجه موسسات وابسته به دولت ۲۰.۶ درصد، درآمدها ۱۴.۹ درصد، هزینه‌ها ۱۴.۴ درصد، مالیات ۲۶.۴ درصد و سود ویژه ۷۸.۲ درصد نسبت به سال جاری افزایش نشان می‌دهد.

مصارف شرکت‌ها چقدر زیاد شد؟

جمع مصارف شرکت‌های دولتی ۱۳۶۸ هزار میلیارد تومان در سال جاری بوده که برای سال آینده به ۱۸۸۱ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که ۳۷.۵ درصد بالا رفته است. در قبال ان نیز درآمدها ۳۷.۱ درصد بیشتر شد.

نکته دیگر اینکه اعتبارات هزینه‌ای بانک‌ها و موسسات در جدول پیشنهادی، مشخص نیست.

رشد ۸۷ درصد دارایی‌های جاری شرکت‌ها

دارایی‌های جاری، معمولا شامل سرمایه در گردش و مواد اولیه و کالاهایی است که تبدیل به کالای نهایی می‌شود و هزینه‌های جاری مثل تنخواه گردان و موجودی نقد، سرمایه‌گذاری یا حساب‌های کوتاه مدت و موجودی انبار و نظایر آن را شامل می‌شود که اصولا قابلیت نقدشوندگی دارد.

طبق اعلام سازمان برنامه و بودجه، دارایی‌های جاری شرکت‌های دولتی در سال جاری از ۱۴ هزار و ۹۸۰ میلیارد تومان سال ۱۴۰۰ با افزایش ۸۷.۵ درصدی برای سال آینده به ۲۸ هزار و ۹۴ میلیارد تومان می‌رسد. در عوض دارایی‌های جاری بانک‌ها یک درصد کاهش یافته است.

وضعیت شرکت‌های زیان‌ده

۸۴ هزار میلیارد تومان منابع و مصارف شرکت‌های دولتی زیانده در امور اقتصادی برای سال ۱۴۰۱ پیش بینی شده که درآمدها آنها حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان و مصارف آنها نیز حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان ثبت شده است. با توجه به زیان‌ده بودن این شرکت‌ها مالیات، ۵۰ درصد سود ویژه واریزی به خزانه و سود سهام آنها صفر اعلام شد.

این شرکت‌ها شامل سهام آب منطقه‌ای کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، آذربایجان غربی، مازندران، لرستان، خراسان شمالی و جنوبی، کردستان، همدان و گلستان و همچنین سازمان مرکزی تعاون روستایی، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، راه آهن، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، راهداری، شرکت مادرتخصصی خدمات کشاورزی،‌ شرکت توسعه کاربرد پرتوها و سازمان هدفمندی یارانه‌ها هستند.

در بودجه سال ۱۴۰۰، در بخش امور اقتصادی ۵۵ شرکت عمدتا آب، گاز و برق منطقه‌ای زیان‌ده بودند، اما برای سال ۱۴۰۱ شرکت‌های گاز استانی و برق منطقه‌ای از زیان خارج شده‌اند.

شرکت‌های زیان‌ده در امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری

منابع و مصارف این شرکت‌ها ۱۰.۵ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده که درآمد آنها ۵.۸ هزار میلیارد تومان و هزینه ۱۰.۱ هزار میلیارد تومان مفروض شده است که سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، سازمان صداو سیما و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را شامل می‌شود. به دلیل نوع کارکرد و ماهیت این شرکت‌ها، قرار است دولت از منابع عمومی بودجه ۴.۲ هزار میلیارد تومان به آنها کمک کند. این رقم به غیر از پرداخت منابع و تسهیلات از صندوق توسعه ملی به صداوسیما است.

بانک‌های زیان ده

بزرگترین بانک‌های دولتی کشور زیان‌ده هستند که جمع منابع و مصارف آنها ۱۸۴ هزار و ۴۶۰ میلیارد تومان اعلام شد. از این میزان ۱۴۱ هزار میلیارد تومان سهم درآمدها و در مقابل ۱۷۹ هزار میلیارد تومان نیز هزینه وجود دارد.

بانک ملی و بانک سپه در میان ۸ بانک دولتی و بانک مرکزی به عنوان زیان‌ده ثبت شده‌اند. بانک سپه در سال‌های اخیر میزبان ادغام ۵ بانک نیروهای مسلح بود.

در لایحه شرکت‌های دولتی برای سال ۱۴۰۰، تنها بانک زیان ده، بانک سپه بود که برای سال آینده بانک ملی نیز به جمع زیان‌ده‌ها افزوده شد.

براین اساس برای بودجه سال آینده، ۱۹ شرکت زیان ده در امور اقتصادی، ۳ شرکت زیان ده در امور فرهنگی گردشگری و تربیت بدنی و ۲ بانک زیان ده در میان بانک‌ها وجود دارد که در مجموع ۲۴ شرکت‌ و بانک زیان‌ده به ثبت رسیده است.

بودجه مناطق آزاد کجاست؟

یکی از نکات مغفول این بودجه پیشنهادی، پیش بینی نشدن بودجه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است که همه سال اعلام می‌شد.

تغییرات محتوایی بودجه پیشنهادی شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات وابسته به دولت

دولت دوازدهم بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات وابسته به دولت برای سال ۱۴۰۰ را به همراه فعالیت‌، برنامه‌ها و بهای تمام شده ارائه کرده بود، اما برای سال ۱۴۰۱، این بخش حذف شده است. محتوای بودجه شرکت‌های دولتی آب رفته و از ۲۳۳ صفحه ارائه شده برای سال ۱۴۰۰ به ۱۱۸ صفحه برای سال ۱۴۰۱ تنزل یافت.

 بودجه شرکت‌های دولتی با وجود قوانین و مقرراتی که در سال‌های اخیر به منظور شفافیت و نظارت بیشتر اعمال شده اما همچنان به عنوان جعبه سیاه بودجه محسوب می شود که نقاط کور و مبهم فراوانی دارد و مبنای محاسبات هزینه‌ها و درآمدها مشخص نیست.