مهم‌ترین چالش صنعت دارویی ایران

به گزارش حلقه وصل، صنعت دارو به عنوان یکی از صنایع استراتژیک در دنیا از جایگاه ویژه ای برخوردار است و کمپانی ها و کارتل های اقتصادی همواره تلاش کرده اند، این صنعت را در چنبره خود نگه دارند و اجازه خودنمایی به دیگر دست اندرکاران صنعت دارو را بدهند. زیرا، آن طور که گفته می شود، صنعت داروسازی بعد از اسلحه، بیشترین سودآوری را دارد. به خصوص در زمینه داروهایی با فناوری بالا که ساخت و تولید آنها از عهده هر کشوری بر نمی آید و در نتیجه شاهد وابستگی های دارویی به کمپانی ها و کارتل های اقتصادی هستیم.

در چنین شرایطی، صنعت داروسازی ایران توانسته طی یکی دو دهه اخیر به شدت پیشرفت کند و در مسیر توسعه گام بردارد، به طوری که توانسته علاوه بر تامین نیاز داخلی، در صادرات هم حرفی برای گفتن داشته باشد. البته وقتی صحبت از صادرات دارویی می شود، این سئوال به ذهن متبار می شود که چرا سهم داروی ایرانی از صادرات اندک است.

شاید مهم ترین چالش پیش روی صنعت داروسازی کشور، موضوع نقدینگی صنعت است و چالش بعدی، ارز مورد نیاز برای تامین مواد اولیه و سایر مواد جانبی در مسیر تولید دارو است.

مهدی سلیمان جاهی دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، با عنوان این مطلب که عمده ترین مشکل تولیدکنندگان دارو در کشور مربوط به «ارز» است، گفت: قسمتی از ارز اختصاص یافته به بخش تولید دارو، ارز ترجیحی یا دولتی است که به منظور تأمین ماده موثره در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد. این در حالی است که ماده موثره به طور متوسط بین ۲۰ تا ۳۰ درصد در قیمت تمام شده دارو تأثیرگذار است و ۷۰ درصد باقی مانده مربوط به عوامل دیگری از قبیل دستمزد، هزینه‌های سربار، مواد جانبی، مالی، آزمایشگاه و بسته بندی است که به صورت آزاد توسط شرکت‌ها تأمین می‌شود. از طرفی حتی این میزان ناکافی ارز ترجیحی که به همه مؤلفه‌های صنعت دارو تعلق نمی‌گیرد، به موقع تخصیص نمی‌یابد و موعد مشخصی هم برای تخصیص ارز به تولیدکنندگان تعیین نمی‌شود که این مسئله برای صنعت مشکل ساز شده و موجب آشفتگی در برنامه‌های تولیدی شرکت‌های دارویی می‌شود.

محمدرضا شانه ساز رئیس سازمان غذا و دارو، تنها نگرانی وزارت بهداشت را تأمین ارز مورد نیاز صنعت دارو عنوان کرد و گفت: امیدواریم بانک مرکزی نهایت همکاری و همراهی را با صنعت دارویی کشور داشته باشد تا خللی در مسیر تولید دارو ایجاد نشود.

وی در عین حال تاکید کرد: تحریم‌ها و کمبود ارز، دو نگرانی ما برای بروز خطر کمبود دارو است. زیرا، صنعت دارویی کشور برای تولید برخی اقلام دارویی می‌بایست بتواند مواد اولیه را در اسرع وقت تهیه کند و این مستلزم تأمین ارز است.

شانه ساز با تاکید بر اینکه رویکرد سازمان غذا و دارو طی سه سال گذشته همواره حمایت از تولید داخل بوده است، اظهار کرد: در شرایطی که تحریم ها به صورت جدی قوت می‌گرفت و تامین ارز مورد نیاز برای دارو، تجهیزات پزشکی و شیرخشک واقعاً به مسئله اصلی تبدیل شده بود، اگر بازار این اقلام کنترل نمی‌شود، قطعاً نمی توانستیم با این میزان ارز که در دسترس بود، انتظارات عمومی را مدیریت کنیم.

در همین حال، دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، معتقد است نوع ارز مورد نیاز صنعت دارو نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.

سلیمان جاهی ادامه داد: به لحاظ واردات مواد اولیه صنعت دارو از هند و چین، عمدتاً باید روپیه و یوآن باشد، در حالی که طی بیش از یک سال اخیر روپیه به تولیدکنندگان دارو تخصیص پیدا نکرده و به جای آن ارزهایی مثل ریال عمان یا دینار عراق در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند که به جهت ضرورت تبدیل این ارزها به روپیه، هزینه‌های مازاد به شرکت‌ها تحمیل می‌شود که در قیمت ها لحاظ نمی‌شود. ضمن اینکه تبدیل این ارزها زمان بر است و موجب طولانی شدن پروسه تولید دارو می‌شود. در چنین شرایطی که منبع نقدینگی شرکت‌های تولید کننده دارو صرفاً از محل فروش تأمین می‌شود، این شرکت‌ها با مشکلات مالی متعددی مواجه شده اند.

موضوع قیمت گذاری دارو در کشور حتی از مسئله ارز هم پیچیده‌تر شده است، چرا که در حال حاضر بخش عمده‌ای از تولیدات دارویی کشور به طور مستقیم و غیرمستقیم به منظور استفاده در بیمارستان‌های دولتی توسط دولت خریداری می‌شود. به عبارتی دولت هم خریدار و هم ناظر و هم قیمت گذار تولیدات دارویی است.

در سال گذشته افزایش ۱۱ درصدی قیمت دارو در حالی در شورای عالی بیمه مصوب شد که این مسئله اعتراض تولیدکنندگان دارو را به دنبال داشت، چرا که این افزایش قیمت متناسب با نرخ تورم موجود در جامعه نبود و بدیهی است که قیمت گذاری صحیحی در بخش دارو صورت نگرفته است.

دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، در این ارتباط گفت: به نظر می‌رسد که دلیل عمده این مسئله این است که خود دولت خریدار بخش عمده‌ای از تولیدات دارویی کشور است و از طرف دیگر برای بیمه‌ها هم محدودیت بودجه‌ای ایجاد می‌شود.

سلیمان جاهی افزود: با توجه به محدودیت ارز در کشور، پیشنهاد می‌شود که منابع ارزی موجود مدیریت شود. بر این اساس می‌توان نرخ ارز را در خصوص بسیاری از اشکال دارویی مانند پمادها، شربت‌ها و قطره‌ها که عمده هزینه آنها مربوط به بسته بندی است و قیمت ماده جانبی آنها آزادشده است، آزادسازی کرد تا واردات و تولید و فروش این داروها براساس نرخ آزاد صورت بگیرد. البته به بعضی از داروها باید ارز دولتی تخصیص یابد و دولت باید از افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و خاص حمایت کند. راهکارهای زیادی در این بخش می‌توان اجرایی و مسائل موجود را مدیریت کرد که متأسفانه به دلایل نامعلوم انجام نمی‌گیرد. در حال حاضر واردات آن دسته از داروهایی که در داخل کشور تولید می‌شود، در صورتی که بتواند نیاز داخل را تأمین کند و مشکلی از نظر کیفی نداشته باشد، مجاز نیست.

به نظر می رسد که صنعت داروسازی کشور نیاز به پشتیبانی و حمایت ویژه دارد تا بتواند علاوه بر تامین نیازهای داخلی، در صادرات نیز حداقل بازار منطقه را تسخیر کند. زیرا، جمعیت ۴۰۰ میلیونی کشورهای منطقه می تواند نقطه اتکا و امن برای صنعت داروسازی ایران باشد. اگر تولید کنندگان ایرانی بتوانند در بازار دارویی منطقه نفوذ و آن را تسخیر کنند، قطعاً خواهند توانست علاوه بر ارزآوری برای کشور، از رونق مالی خوبی برخوردار شوند. بنابراین، می طلبد که تا دیر نشده به فکر توسعه و گسترش صنعت داروسازی کشور باشیم تا بتوانیم به قطب صادرات دارو در منطقه تبدیل شویم.