به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، تجاوز نظامی آمریکا به خاک افغانستان، در حالی پس از حدود ۲۰ سال به آخر داستان رسیده و طولانی ترین جنگ تاریخ این کشور رو به پایان است که بنا به سیاست های رسانه ای ایالات متحده، این خروج بدون فایده و پر هزینه، بازتاب چندانی در مطبوعات و فضای مجازی نداشته تا از مشابهت سازی این فرار با ماجرای ویتنام جلوگیری شود. بنا بر آنچه گفته می شود، در سپتامبر امسال (شهریور و مهر) آخرین نیروهای نظامی آمریکا و دیگر کشورهای خارجی، افغانستان را ترک خواهند کرد.
امااین دو دهه اشغالگری دارای زوایای و ماجراهای فراوانی است که می توان از زوایای مختلف به آن پرداخت. یکی از این موضوعات مهم، مربوط به پایگاه ها و سازه هایی است که توسط این نیروهای اشغالگر مورد استفاده قرار گرفته و به صورت پنهانی و شبانه تخلیه شده است که از جمله مهمترین آنها، پایگاه هوایی بگرام است برای نزدیک به دو دهه تقریبا بزرگترین پایگاه نظامی نیروهای آمریکایی و خارجی در خاک افغانستان به حساب می آمد.
این پایگاه هوایی در دهه ۱۹۵۰ میلادی و همزمان با داغ شدن رقابت شرق و غرب در این کشور ساخته شد. پایگاه بگرام در استان پروان این کشور ساخته شده و تامین کننده اولیه هزینه های مالی و فنی برای ساخت آن نیز اتحاد شوروی بود. این فرودگاه از همان ابتدا بیشتر به عنوان یک پایگاه نظامی توسعه پیدا کرد و دارای یک باند پرواز به طول ۳ کیلومتر بود. یکی از اولین اتفاقات مهم در خصوص آنجا در سال ۱۹۵۹ میلادی رخ داد و آیزنهاور رییس جمهور وقت آمریکا در جریان یک سفر و از طریق فرودگاه بگرام، وارد کابل شد.
آیزنهاور رییس جمهور وقت آمریکا در کابل - سال ۱۹۵۹ میلادی
این سفر در آن دوران از جمله وقایع مهم به حساب می آمد و باعث گرم شدن روابط بین کابل و واشنگتن در دوره ای شد. در آن دوره حکومت پادشاهی در افغانستان بر قرار بود و با سرازیر شدن کمک های آمریکا به این کشور تا تقریبا اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، روابط گرمی را با واشنگتن تجربه کرد. بعد از کودتای سال ۱۹۷۳ و برچیده شدن نظام پادشاهی و چندین انتقال درون قدرت، در نهایت وضعیت به سمت قدرت گرفتن طرفداران شوروی سابق چرخید و مسکو نیز که فرصت را برای نزدیک شدن به آب های گرم مناسب دید در نهایت حرکت نظامی به داخل این کشور را آغاز کرد.
در دهه ۱۹۸۰ میلادی و در جریان حمله نظامی افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق، پایگاه هوایی بگرام یکی از مهم ترین نقاط برای ورود نظامیان این کشور به افغانستان و انجام پروازهای پشتیبانی و رزمی در آن دهه بود.
دو تصویر جالب و تاریخی - بالا مربوط به هواپیمای سوخو ۲۵ ارتش شوروی در بگرام افغانستان در دهه ۱۹۸۰ و پایین هواپیمای پشتیبانی آمریکایی A-۱۰ در همان پایگاه
بعد از خروج نظامیان شوروی از افغانستان، این پایگاه همچنان به عنوان یک مرکز مهم نظامی برای دولت افغانستان به فعالیت ادامه داد تا با سقوط دولت و آغاز جنگ قدرت در داخل این کشور دست به دست شدن این فرودگان نیز آغاز شد. در طول دهه ۹۰ میلادی، بارها پایگاه هوایی بگرام در اختیار نیروهای طالبان یا اتحاد شمال قرار می گرفت و این درگیری ها گاهی به این صورت بود که بخشی از فرودگاه در اختیار یک گروه و بخشی دیگر در اختیار گروه مخالف بود و دو طرف با آتش سلاح های سبک و سنگین نیز با هم در درون آن درگیر بودند.
حضور آمریکا در افغانستان؛ بگرام قلب عملیاتی اشغالگران
در جریان اشغال اولیه توسط آمریکا و همپیمانان این کشور، یگان های عملیات ویژه نیروی دریایی و زمینی انگلیس به همراه همتایان آمریکایی خود این پایگاه را به تصرف در آوردند. با توجه به موقعیت حساس این پایگاه، بحث ارتقاء و نوسازی خصوصا باند پروازی آن در دستور کار آمریکایی ها قرار گرفت و یک باند جدید پرواز مستحکم سازی شده به طول حدود ۳۵۰۰ متر با توان پذیرش هواپیماهای بزرگ ترابری مثل سری C-۵ و An-۲۲۵ در این پایگاه هوایی ساخته شد. توسعه این باند و آماده کردن پایگاه در سال ۲۰۰۶ میلادی هزینه ای در حدود ۹۶ میلیون دلار برای آمریکا در بر داشت. هزینه کلی ارتقاء این پایگاه چیزی در حدود ۲۲۰ میلیون دلار برآورد شده است.
هواپیمای ترابری سنگین C-۵ نیروی هوایی آمریکا در پایگاه هوایی بگرام
اوباما، رییس جمهور وقت آمریکا در پایگاه بگرام به سال ۲۰۱۲ میلادی
در کنار پرنده های مختلف ترابری، هواپیماهای رزمی مختلفی مثل پهپادهای سری MQ-۹، بالگرد های بلک هاوک، هواپیماهای پشتیبانی نزدیک A-۱۰ و جنگنده بمب افکن های F-۱۵ و F-۱۶ در این پایگاه حضور داشته و حملات خود را از مبداء این پایگاه انجام می دادند. این پایگاه به سرعت مسیر توسعه را پیدا کرده و بدل به بزرگترین پایگاه نیروهای خارجی در داخل افغانستان بدل شد. در سال ۲۰۰۹ میلادی این پایگاه به نوعی بدل به یک شهر کوچک شده بود که ۱۰ هزار نفر در آن حضور داشتند.
نیمه تاریک پایگاه بگرام
اما این پایگاه هوایی در کنار بحث های نظامی دارای مباحثی تاریک است که باعث بدنامی آن در این سالها شده است. یکی از اولین حوادثی که باعث بر سر زبان افتادن این پایگاه شد، بازداشتگاه پروان بود. این بازداشتگاه تقریبا از همان ابتدای حضور نیروهای غربی در این پایگاه تشکیل شده و زندانیان مربوط به گروه طالبان و القاعده به آن منتقل شدند. در سال ۲۰۰۲ میلادی اعلام شد که ۲ نفر از زندانیان حاضر در این بازداشتگاه به دلیل شکنجه نیروهای آمریکایی و بی توجهی عمدی اشغالگران غربی، جان باختند.
نمایی از پایگاه هوایی بگرام در افغانستان
در طول سالهای متمادی خصوصا دوران جورج بوش پسر، زندانیان این پایگاه به عنوان اسیر جنگی شناخته نشده و در نتیجه از حقوق تعیین شده بر اساس کنوانسیون ژنو نیز برخوردار نبودند. افراد مختلفی که در طول دوره های مختلف در این زندان حضور داشتند از موارد مختلف شکنجه، سوء رفتار و عدم وجود امکانات شکایت داشتند. در موارد بسیاری وضعیت این بازداشتگاه به چیزی شبیه به زندان های ابوغریب در عراق و گوانتانامو در کوبا تشبیه شده است. نکته جالب این که در دوره ریاست جمهوری اوباما تعداد بازداشتی های حاضر در این مرکز ۵ برابر افزایش داشته است. در نهایت با اعتراض های انجام شده در سال ۲۰۱۳ به صورت رسمی کنترل این بازداشتگاه به طرف افغان منتقل شد.
عکس هوایی به تاریخ سال ۲۰۰۹ میلادی از بازداشتگاه موجود در پایگاه هوایی بگرام
اما در سال ۲۰۱۰ یکی از داستان های همیشگی مربوط به ارتش آمریکا، این بار در پایگاه بگرام خود را نشان داد. بر اساس گزارش منتشر شده در سال ۲۰۰۹ میلادی، ۴۵ نفر از اعضای نیروی هوایی آمریکا در این پایگاه مورد آزار جنسی قرار گرفتند و در بسیاری از موارد نیز قربانیان شخص آزارگر را می شناختند. در بسیاری از موارد مهاجمین از تاریکی نقاط خاصی از پایگاه برای گیر انداختن قربانیان استفاده می کردند و همین مسئله باعث شد تا نیروی هوایی آمریکا تعدادی پنل های خورشیدی برای تامین برق به منظور روشنایی مکان های مورد نظر را نصب کند.
خروج عجیب آمریکایی ها از پایگاه بگرام
بر اساس مذاکراتی که سال پیش در دوحه قطر بین طالبان و دولت آمریکا انجام شد، قرار بر این بود که در بهار سال جاری به طور کامل نیروهای خارجی از افغانستان خارج شوند. با روی کار آمدن بایدن در آمریکا، در نهایت قرار شد که تا ۱۱ سپتامبر امسال روند خروج نیروهای آمریکایی تکمیل شود. آمریکایی ها تخلیه پایگاه هوایی بگرام را از بهار امسال آغاز کرده و در نهایت در روز جمعه ۱۱ تیر ماه به صورت شبانه و بعد از قطع کامل برق پایگاه و بدون اطلاع دادن به نیروهای افغانی مستقر در این پایگاه، آخرین نیروهای مورد نظر نیز بگرام را ترک کردند تا بدین صورت، جلوی انتشار تصاویر این شکست را بگیرند.
بخشی از نخاله های به جا مانده از نظامیان آمریکایی در پایگاه بگرام
بعد از تخلیه پایگاه مشخص شد که آمریکایی ها حجم زیادی از وسایل مثل برخی خودروها، لوازم ورزشی و همچنین حجم زیادی از نخاله ها و مواد خطرناک را در این پایگاه رها کرده اند. در حال حاضر نیروهای ارتش افغانستان به صورت کامل در این پایگاه حضور دارند و به دنبال این هستند که این مکان را برای نیازهای خود آماده کنند تا بدین صورت پرونده بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در افغانستان در تاریخ ۱۱ تیر ماه ۱۴۰۰ برای همیشه بسته شود هرچند پرونده کشتار مردم بیگناه افغانستان و خسارت های فراوانی که به این کشور وارد شد، تا سالها باز خواهد ماند.